Δηλιανά επιλεγόμενα

Τί αποθησαυρίζει ο αισθαντικός επισκέπτης της Δήλου;

Πρώτα πρώτα, το φως! Δεν είναι ιδέα μας, είναι γεγονός μετρημένο επιστημονικά, το φως στη Δήλο είναι διαφορετικό, ακόμα και σε σύγκριση με πολύ κοντινά νησιά, την Μύκονο, την Τήνο, την Πάρο. Είναι από τους πιο φωτεινούς τόπους σε όλη τη Μεσόγειο! Πώς το ήξεραν οι αρχαίοι αυτό; Μυστήριο! Και το ήξεραν, γιατί μόνο σε τέτοιο τόπο άξιζε να λατρευτεί ο Απόλλωνας, ο θεός του Φωτός. Μόνο σε τέτοιο φωτεινό τόπο οι αρχαίοι γνώριζαν πως ο άνθρωπος εξανθρωπίζεται, γι' αυτό και ο Θρήνος της Περσεφόνης, Βασίλισσα του Άδη θα γινόταν, και αυτή θρηνούσε το χαμένο φως του ήλιου! Μα, ο Απόλλωνας λατρευόταν και στους Δελφούς, θα πείτε. Ναι, αλλά εκεί λατρευόταν η άλλη όψη του Απόλλωνα, εκείνη που προκαλούσε δέος, εκείνη που μπορούσε να μαντέψει το μέλλον σου, εκείνη που αποφάσιζε για την τύχη πόλεων και ανθρώπων, που έπρεπε να ακουστεί πολύ προσεκτικά για να σε βοηθήσει στις κρίσιμες στιγμές να σωθείς ή να διαπράξεις μεν την Ύβρη, αλλά με ελπίδα να σου συγχωρηθεί, τελικά, από τους θεούς. Εκείνος ο Απόλλων κανόνιζε τα του πολέμου, είχε φροντίσει ώστε στο “δίκαιο του πολέμου” της εποχής να ενσωματωθούν νόμοι ανήκουστοι για την εποχή, ακατανόητοι ακόμα και σήμερα για πολλά “πολιτισμένα” κράτη, όπως ο σεβασμός των νεκρών αντιπάλων, ο σεβασμός των αιχμαλώτων, η απαγόρευση να δηλητηριάζουν οι εμπόλεμοι τα πηγάδια του αντιπάλου! Σε εκείνο το τοπίο, το Δελφικό, με τους γκρεμούς και “τις ευθείες γραμμές”, τις αρσενικές γραμμές, έπρεπε η λατρεία αυτής της όψης του Απόλλωνα, εκείνης που, παρερμηνευόμενη, οδήγησε στο χαμό τους Αθηναίους που οχυρώθηκαν με “ξύλινα τείχη” στην Ακρόπολη, εκείνης που οδήγησε τον Ορέστη στο να σφάξει τη μητέρα του.

Εδώ, όμως, στη Δήλο, σε ένα τοπίο με μόνο καμπύλες γραμμές, μόνο θηλυκές γραμμές, οι αρχαίοι πολύ σοφά αποφάσισαν να χτίσουν το Ιερό του. Αυτό είναι το δεύτερο που αποθησαυρίζεις από τον Ερειπιώνα. Η γλυκύτητα αυτής της όψης του θεού σε τέτοιο τοπίο άξιζε να λατρευτεί. Μια φορά να πας στο νησί και γίνεσαι προσκυνητής του, ακόμα και σήμερα που είναι γεμάτο μόνο με ερείπια. Τα μόνα ερείπια που δεν σε τρομάζουν! Μπαίνεις στα ερειπωμένα σπίτια και απορείς που δεν βγαίνει η οικοδέσποινα να σου προσφέρει καφεδάκι. Από τους ανδρώνες ακούς γέλια τρανταχτά αντρικά, από τους γυναικώνες τραγούδι γλυκόλαλο, από αυτά που, μια γενιά πριν, οι κοπέλλες των χωριών μας συνόδευαν τη δουλειά τους στον αργαλειό, υφαίνοντας τα προικιά τους. Ακόμα κι όταν βροντάει και ο ουρανός αστράφτει, ακόμα και τότε νιώθεις γαλήνιος και ο νους σου στο να μαζέψεις χόρτα και σαλιγκάρια, που βρίθουν στο νησάκι, αφού φάρμακα και λιπάσματα είναι ανύπαρκτα. Αλήθεια, τη ζημιά που έχουμε κάνει στη γη μας την καταλαβαίνεις όταν πας για προσκύνημα στη Δήλο, κάθε σου βήμα και ένα κρατς συντριμμένου από το πόδι σου σαλιγκαριού, κάθε ματιά και πάνγλυκο ραδίκι, οι μολόχες δάσος, σε κάθε στροφή αιφνιδιάζεις πέρδικες μαμάδες, με καμιά δεκαριά μικρά να τρέχουν από πίσω τους να μακρύνουν, γιατί ακόμα τρομαγμένες από το κυνηγητό και το ντουφεκίδι των λαθροθηρών, ναι, ακόμα και σήμερα, πατιέται το ιερό νησί από Ελληναράδες λαθροθήρες! Αλλά, χωρίς αυτούς, ακόμα και τη νύχτα, νιώθεις γαλήνη, ο μόνος τόπος που δεν σε αγριεύει τη νύχτα!

Τϊ άλλο σου κάνει εντύπωση; Η Αρτιότητα του τόπου, ακόμα και κατασπαραγμένου από ξένους και, κυρίως, Έλληνες. Κομμάτια μαρμάρινα, σπαράγματα αρχιτεκτονικών και γλυπτικών αριστουργημάτων, το σώμα του θεού, ακέφαλο, χωρίς άκρα, σπασμένο στα δυο, το ένα κομμάτι εδώ και το άλλο παραπέρα, κατασπαραγμένο, έργο, φανερά, ανθρώπινης αμορφωσιάς και απληστίας, ακόμα και αυτό δεν σε κάνει να χάνεις την αίσθηση της “συνέχειας” της αρχαίας πόλης, της ιερότητας των μνημείων. Αναρωτιέσαι, βέβαια, πώς θα ήταν η πόλη αν δεν είχαν μεταφερθεί στην Τήνο, για την ανέγερση του ναού της Μεγαλόχαρης, πάμπολλες καραβιές μαρμάρινων σπαραγμάτων, όχι και πολύ παλιά, μέσα στη δεκαετία του 1821, τότε που, υποτίθεται, ήταν πια γνωστή η αξία των αρχαίων μνημείων σε όλους τους πολιτισμένους Έλληνες, τότε που οι πολιορκημένοι στην Ακρόπολη Τούρκοι έπαιρναν από τους πολιορκητές Έλληνες μολύβι για τα βόλια τους, για να μην καταστρέψουν τους κίονες και χαλάσουν το μνημείο, ακόμα και τότε, οι καραβοκύρηδες έπαιρναν παραγγελίες από την εκκλησία για να καταστρέφουν αρχαιότητες, επί πληρωμή, παρακαλώ, και βάσει καταλόγου! Υπάρχουν ακόμα αυτοί οι κατάλογοι ντροπής, κάπου καταχωνιασμένοι, αλλά είναι από τις πτυχές της εθνικής και εκκλησιαστικής μας ιστορίας που δεν φτάνουν στα αφτιά των νεοελλήνων. Αλλά, παρόλα αυτά, ο τόπος ακόμα καταυγάζει πολιτισμό και γαλήνη.

Για τα άλλα που σου κάνουν εντύπωση, τα άσκημα, γράφουμε αλλού. Ας μείνει αυτό το κείμενο μόνο στις ομορφιές του νησιού, στην εξάρτυση πολιτισμού που αποκτά ο επισκέπτης με την επίσκεψή του εδώ, και στην καλώς εννοούμενη εξάρτησή του απ' αυτό, αφού δεν χορταίνει ποτέ να πηγαίνει και να ξαναπηγαίνει. Αυτός που γράφει το κείμενο σας μιλάει μετά λόγου γνώσεως: Περισσότερες από εκατό επισκέψεις μετράει στο νησί, και δεν βλέπει την ώρα να μπορέσει να ξαναπάει...

Μιχάλης Τζιώτης