Αρχαιολογικός χώρος της Δήλου

Η περιήγηση του αρχαιολογικού χώρου, στην οποία θα συμπεριλάβουμε μνημεία διαφόρων περιόδων της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ξεκινάει στη δυτική ακτή του νησιού, στην περιοχή του αρχαίου λιμανιού, όπου φτάνει το καραβάκι με τους επισκέπτες και δένει σε ένα μώλο που κατασκευάστηκε από μπάζα των ανασκαφών.  Από την Αγορά των Ερμαϊστών ή Κομπεταλιαστών(απελεύθερων ή δούλων εμπόρων), ένας πλατύς πλακόστρωτος δρόμος οδηγεί στον Ιερό Περίβολο.  Στοιχίζεται από δύο στοές: τη Στοά του Φιλίππου του 5ου της Μακεδονίας και τη Νότια Στοά, που πίσω της βρίσκονται τα απομεινάρια της Νότιας Αγοράς.

 

Ανεβαίνοντας τα τρία μαρμάρινα σκαλιά του Προπύλου, μπαίνουμε στο «Ιερόν του Απόλλωνα», που προεκτείνεται βόρεια στη «Στοά του Αντιγόνου» και ανατολικά στο Ελληνιστικό τείχος πέρα από την Αίθουσα των Ταύρων ή Αίθουσα του Πλοίου.  Ακριβώς δίπλα στο Πρόπυλον, στα δεξιά, είναι ο Οίκος των Ναξίων, που στη βόρεια πλευρά του είναι η μαρμάρινη βάση του αγάλματος του Απόλλωνα το οποίο στήθηκε από τους Ναξίους λίγο αργότερα από το 600 π.Χ.  Μέρος του κορμού και οι μηροί αυτού του κολοσσιαίου αγάλματος που είχε 9 μέτρα ύψος, μπορούμε να τα δούμε βορειοδυτικά του περιβόλου, ο οποίος τελείωνε στα νότια και στα δυτικά από Στοά.

 

Εδώ οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα μεγάλο κτήριο, σχεδόν τετραγωνικής κάτοψης. που αναγνωρίστηκε ως το «Κέρατον», βωμό του Απόλλωνα που η παράδοση θέλει να έχει χτιστεί από τον ίδιο τον Απόλλωνα με κέρατα τράγων.  Αμέσως μετά είναι το σχεδόν τελείως κατεστραμμένο Ιερό της Άρτεμης, χτισμένο το 2ο αιώνα π.Χ. δίπλα σε ένα παλιότερο οικοδόμημα του 7ου αιώνα.  Στο κέντρο του Ιερού Περιβόλου υπάρχουν τρεις ναοί του Απόλλωνα, που έχουν απομείνει μόνο τα θεμέλιά τους.  Ο μικρότερος και αρχαιότερος, ο τοποθετημένος πιο βόρεια και από τους τρεις, χρονολογείται στο πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.  Ήταν χτισμένος από πωρόλιθο (Πώρινος Ναός) και στέγαζε ένα μπρούτζινο άγαλμα του Απόλλωνα, ύψους 8 μέτρων, κατασκευασμένο από τους Τεκταίο και Αγγελίωνα από την Αίγινα.  Ο μπρούτζινος Κούρος στο μουσείο του Πειραιά έχει τελευταία συσχετιστεί με αυτόν τον ναό.  Ο δεύτερος ναός, ο νοτιότερος, ήταν ο μεγαλύτερος από τους τρεις και ο μόνος περίπτερος (με περιστύλιο).  Η ανέγερσή του άρχισε τον 5ο αιώνα π.Χ. αλλά φαίνεται πως δεν ολοκληρώθηκε παρά τον 3ο αιώνα.  Είναι ο Ναός των Δηλίων. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο ναούς υπάρχει ο τρίτος και τελευταίος,  ο Ναός των Αθηναίων, ο πιο προσεγμένης κατασκευής από όλους.

 

Βόρεια από τους τρεις ναούς, σε ημικύκλιο, είναι κτισμένα τα πέντα μικρά κλασικά κτήρια, οι Οίκοι ή Θησαυροί και, αν συνεχίσουμε, φτάνουμε στο «Πρυτανείον» και ακόμα πιο ανατολικά σε ένα μακρόστενο κτήριο γνωστό ως «Η Αίθουσα των Ταύρων» ή «Η Αίθουσα του Πλοίου» (Νεώριον) επειδή ένα ολόκληρο πλοίο είχε ανατεθεί εδώ ως ευχαριστήρια προσφορά των Μακεδόνων για μια ναυτική τους νίκη.

 

Ανατολικά του Ιερού του Απόλλωνα βρίσκεται το Ιερόν του Διονύσου, όπου υπάρχουν αρκετοί μαρμάρινοι φαλλοί.  Σε μία από τις βάσεις υπάρχει λαξευμένη σειρά σκηνών από την λατρεία του Διονύσου.  Δυτικά, το μεγαλύτερο τμήμα της βόρειας πλευράς του Ιερού κλείνεται από την Στοά του Αντιγόνου, 20 μέτρων πλάτους και 120 μέτρων μήκους.  Εκτός από τα τρίγλυφα και τις μετόπες που χρησιμοποιούντας στις Δωρικές ζωφόρους, εδώ χρησιμοποιήθηκαν ως επιπρόσθετα διακοσμητικά στοιχεία ανάγλυφα κεφάλια ταύρων.  Η Στοά χτίστηκε από τον Μακεδόνα βασιλιά Αντίγονο Γονατά γύρω στο 250 π.Χ.

 

Φθάνοντας στο δυτικό άκρο της Στοάς του Αντιγόνου αφήνουμε το Ιερόν του Απόλλωνα, περνάμε την Αγορά του Θεόφραστου και μία υπόστηλη αίθουσα στα αριστερά, και μετά περνάμε από το ναό των δώδεκα θεών για να φθάσουμε το ναό της Λητούς.  Αυτός χτίστηκε το 500 π.Χ. και διατηρεί μερικές σειρές μαρμάρων, με ένα πάγκο κατά μήκος του εξωτερικού, όλα στηριγμένα σε θεμέλια γρανίτη ή γνεύσιου.  Στα δεξιά, ανατολικά του ναού, είναι η Αγορά των Ιταλών, το μεγαλύτερο από ένα αριθμό παρόμοιων κτισμάτων με σκοπό να στεγάσουν ξένους εμπόρους.

 

Από εδώ, περνώντας ανάμεσα από το ναό της Λητούς και ένα μακρύ γρανιτένιο κτήριο, ακολουθούμε τη οδό που ακολουθούσαν οι πομπές που άρχιζαν στο αρχαίο λιμάνι, πλαισιωμένη από ένα αριθμό λιονταριών από παριανό μάρμαρο που χρονολογούνται στον 7ο αιώνα π.Χ. – είναι οι αρχαιότερες μνημειακές ζωικές μορφές της Ελληνικής τέχνης.  Είναι το περίφημο Άνδηρο των Λεόντων.  Τα αγάλματα κοιτούν προς την Ιερή Λίμνη, που αποξηράνθηκε το 1925-26 για να προστατευθούν οι εργαζόμενοι και οι επισκέπτες από τον κίνδυνο της ελονοσίας.  Τα λιοντάρια που βλέπουμε στο Άνδηρο είναι αντίγραφα των πρωτοτύπων. Τα πρωτότυπα, αφού αντιμετώπισαν όλους τους καιρούς του Αιγαίου επί χιλιετίες, αναπαύονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο που βρίσκεται μέσα στον Αρχαιολογικό χώρο, προστατευμένα και καλύτερα εκτεθειμένα. 

 

Στη λίμνη υπάρχει ένας φοίνικας, σε ανάμνηση του φοίνικα κάτω από τον οποίο η Λητώ γέννησε τον Απόλλωνα και την Άρτεμη.  Άλλα ερείπια στην βόρεια πλευρά του χώρου είναι αυτά που ανήκουν στο Ίδρυμα των Βυρητίων Ποσειδωνιαστών, (δηλαδή της λέσχης μιας Ενώσεως εφοπλιστών, τραπεζιτών και πρακτόρων από τη Βυρητό που είχαν συσπειρωθεί για να λατρεύουν τους δικούς τους θεούς και να προστατεύουν πιο αποτελεσματικά τα κοινά εμπορικά τους συμφέροντα), η Γρανιτένια Παλαίστρα και η Παλαίστρα της Λίμνης.

 

Το Μουσείο περιλαμβάνει, εκτός από τα αντίγραφα των λεόντων, μια πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή από τα ευρήματα των ανασκαφών, παρ’ όλο που μερικά από τα πιο σπάνια ευρήματα, όπως το Ανάγλυφο του Νίκανδρου, έχουν μεταφερθεί στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Δίπλα στο μουσείο είναι ένα σνακ μπαρ, όπου μπορούμε να προμηθευτούμε κάποιο αναψυκτικό.  Από εδώ, αφού δροσιστούμε, μπορούμε να συνεχίσουμε την περιήγησή μας στα βορειοανατολικά, όπου υπάρχουν ένα Γυμναστήριο, το Στάδιο και μία περιοχή κατοικιών κοντά στη θάλασσα, με μια Συναγωγή.

 

Από το Μουσείο, ο επισκέπτης μπορεί να κάνει την ανάβαση στο ιερό βουνό, τον Κύνθο.  Πρώτα συναντούμε το Άνδηρο των Ξένων Θεοτήτων (Συρίων και Αιγυπτιακών – 2ος αιώνας π.Χ.) με το Ιερό Χαντάντ και Αταργάτη, που περιλαμβάνει και ένα μικρό θέατρο, και το Ιερό του Σέραπη και της Ίσιδας.  Εδώ είναι ένας ναός της Ήρας (5ος αιώνας π.Χ.) με νότιο προσανατολισμό, απ’ όπου ξεκινά ένας δρόμος ανηφορικός, πλακοστρωμένος ή με σκαλιά, που ανεβαίνει στο όρος Κύνθος.  Στην κορυφή του λόφου, εκτός από τη συγκλονιστική θέα της Δήλου, του αρχαιολογικού χώρου και των γύρω νησιών, θα δούμε και τα κατάλοιπα ενός ναού του 3ου αιώνα π.Χ, αφιερωμένου στον Κύνθιο Δία και στην Αθηνά Κυνθία, που λατρεύονταν εδώ από τον 7ο αιώνα π.Χ.

 

Η αρχαία πόλη της Δήλου έχει ένα τυπικό παράδειγμα οικίας της Ελληνιστικής περιόδου, την Οικία των Δελφινιών (Δείτε το σχετικό άλμπουμ).  Η είσοδος οδηγεί σε περίστυλο αίθριο (εσωτερική αυλή) που στο δάπεδο έχει ένα εκπληκτικής τέχνης μωσαϊκό που δίνει στο κτήριο το όνομά του. Δίπλα υπάρχει ένα μεγάλο δωμάτιο (ο Ανδρώνας;) και αρκετά μικρότερα διαμερίσματα.  Απέναντί του βρίσκεται ένα μεγαλύτερο κτήριο, η οικία των Προσωπείων, της οποίας το περιστύλιο έχει ανοικοδομηθεί.  Το θέατρο, με πολύ σοβαρές ζημιές, είχε χωρητικότητα 5000 καθισμένων θεατών και είναι του 3ου αιώνα π.Χ.   Πίσω από τη σκηνή υπάρχει μεγάλη δεξαμενή με εννέα θαλάμους, όπου συγκεντρωνόταν το βρόχινο νερό από όλο το κοίλο του θεάτρου.