Ιστορία της Ζακύνθου

Κατόπ’ οι μεγαλόψυχοι έρχονταν Κεφαλλήνες,
η Ιθάκη, τα σεισόφυλλα προπόδια του Νηρίτου,
τους έστειλεν η Ζάκυνθος, η Σάμος και τα μέρη
της στερεάς τ’ αντίπερα. Και είχαν αρχηγό τους
τον Οδυσσέα πόμοιαζε στην γνώση με τον Δία,
και είχαν πλοία δώδεκα με κόκκινες τις πλώρες.

Η καταγραμμένη ιστορία της Ζακύνθου ξεκινά από την Παλαιολιθική και Νεολιθική Εποχή, από τις οποίες βρέθηκαν κατάλοιπα στην παραλία Λαγανά. Τα ευρήματα αποτελούνταν από απολιθωμένα οστά της Παλαιολιθικής.

Σύμφωνα με τον Όμηρο, το όνομα της Ζακύνθου προέρχεται από τον πρώτο εποικιστή της, τον Ζάκυνθο, γιο του βασιλιά της Τροίας Δαρδανού, που έφτασε στο νησί γύρω στο 1600 με 1500 π.Χ.

Σύμφωνα με άλλες ιστορικές πηγές, το όνομα του νησιού προέρχεται ετυμολογικά από τις λέξεις Ζα και Κύνθος, που σημαίνει λόφος, και συμφωνεί με το ορεινό ανάγλυφο της Ζακύνθου. Η λέξη Κύνθος ήταν πολύ συνηθισμένη στην αρχαιότητα, έτσι είχε ονομαστεί και ο ιερός λόφος της Δήλου. Από εδώ βγήκε και το γυναικείο όνομα Κύνθια, συνηθισμένο στην αρχαιότητα.

Άλλη αποικία του Ζάκυνθου ήταν και οι Κυδωνίες στην Κρήτη. Επιπλέον ίδρυσε και την αποικία της Φωκίδας, σε συνεργασία με τους Φωκαείς. Αργότερα η Ζάκυνθος κυριεύτηκε από από τον βασιλιά της Κεφαλονιάς, τον Αρκίσιο, και τελικά επανακαταλήφθηκε από τον Οδυσσέα, γιο του Λαέρτη, το βασιλιά της Ιθάκης. Υπό τη δική του αρχηγία η Ζάκυνθος συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο (δες και εισαγωγή, «κατάλογος των πλοίων» από την μετάφραση της Οδύσσειας του Πάλλη). Με τον γυρισμό του Οδυσσέα στην Ιθάκη συνάφθηκε, με τη μεσολάβηση του Νεοπτόλεμου,  συνθήκη που εξασφάλιζε αυτονομία και δημοκρατική διακυβέρνηση στο νησί. Η συνθήκη ήταν η πρώτη στο είδος της σε όλη την αρχαιότητα. Αυτή η περίοδος κράτησε για περίπου 650 χρόνια.  Τον 6ο αιώνα π.Χ. κόπηκαν ασημένια νομίσματα που εικόνιζαν τον Τρίποδα Απόλλωνα.

Η Ζάκυνθος έμεινε ουδέτερη κατά τους Περσικούς Πολέμους, μέχρι την Μάχη των Πλαταιών, οπότε βοήθησε να διώξουν οι Έλληνες τους Πέρσες πίσω στην Περσία, σε συμμαχία με τους Λακεδαιμόνιους. Το 455 π.Χ. συμμάχησαν με τους Αθηναίους και, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, η Ζάκυνθος και η Κέρκυρα ήλθαν αντιμέτωποι με τους Κορινθίους. Μετά την καταστροφή του Αθηναϊκού στόλου στη Σικελία, η Ζάκυνθος καταλήφθηκε από τους Λακεδαιμόνιους που επέβαλαν ολιγαρχικό πολίτευμα. Αργότερα, όμως, οι κάτοικοι του νησιού επαναστάτησαν και επανέφεραν το δημοκρατικό πολίτευμα.

Πιστεύεται πως τα πρόσωπα που πρωτοδίδαξαν στους Ζακυνθινούς τις αρχές της Χριστιανικής θρησκείας ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία του Κλωπά, στο πέρασμά τους από το νησί πηγαίνοντας για τη Ρώμη. Το όνομα του χωριού Μαρίες προβάλλεται ως απόδειξη του γεγονότος. Το προαναφερθέν γεγονός γιορτάζεται μέχρι σήμερα στο χωριό κάθε χρόνο με μεγάλη γιορτή.

Κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους ο Μέγας Κωνσταντίνος ενέταξε την Ζάκυνθο στην επαρχία της Ιλλυρίας. Ήταν η εποχή που η Ζάκυνθος υπέφερε από πειρατικές επιδρομές. Το νησί καταστράφηκε επανειλημμένα από τους κουρσάρους, μια και βρισκόταν πάνω στο δρόμο τους, σε στρατηγικό σημείο που ένωνε τη Δύση με την Ανατολή, μέχρι που τελικά καταλήφθηκε απί τους Ενετούς το 1804.

Από το τέλος του 12ου αιώνα μέχρι και το 1357 το νησί ήταν κάτω από Γαλλική κατοχή. Το 1357 εγκαταστάθηκε στο νησί η δυναστεία Ντε Τόλι. Οι Ντε Τόλι συνέβαλαν στο να δημιουργθεί στο νησί η διοικητική και οικονομική οργάνωση που οδήγησαν στην ανάπτυξη της Ζακύνθου μέχρι την εποχή της Οθωμανικής επίθεσης. Τότε το νησί λαφυραγωγήθηκε και οι κάτοικοί του εξορίστηκαν στην Πελοπόννησο. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1485, το νησί καταλήφθηκε από τους Ενετούς που πρόσφεραν στους εξορισμένους κατοίκους του χωράφια και σπίτια για να επανέλθουν (κάποιοι έπρεπε να δουλεύουν ώστε οι ευγενείς να ... κάθονται!). Τα ονόματα των Ενετών ευγενών καταγράφτηκαν στο Λίμπρο ντ’ Όρο της Ζακύνθου. Το νησί αναπτύχθηκε, απέκτησε μεγάλο σχετικά πληθυσμό και αναδιοργανώθηκε. Η πόλη ξανακτίσθηκε με εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό στιλ και ονομάστηκε Φλωρεντία της Ελλάδας. Όμως, ο διαχωρισμός των κατοίκων σε τάξεις, τους Ευγενείς, τους Αστούς και τους Ποπολάρους, οδήγησε σε εκμετάλλευση των Ποπολάρων από τους Ευγενείς. Οι ποπολάροι επαναστάτησαν ενάντια στους ευγενείς από το 1628 μέχρι το 1632, μια επανάσταση που έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Το Ρεμπελιό των Ποπολάρων»

Στο μεταξύ, η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν κάτω από Τουρκική κατοχή. Η Φιλική Εταιρεία, η γνωστή μυστική οργάνωση για την προετοιμασία της εθνικοαπελευθερωτικής εξέγερσης, είχε το στρατηγείο της στην Ζάκυνθο.

Το 1851 ένα μέλος της Κυβέρνησης, ο Ιωάννης Τυπάλδος Καπελάτος, πρότεινε την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. Οι Βρεταννοί αντέδρασαν βίαια και οι ντόπιοι, κάτω από την αρχηγία του Κωνσταντίνου Λομβάρδου, έκαναν έναν αιματηρό αγώνα για την Ένωση με μια πατρίδα που είχε μόλις αποκτήσει μια όχι και τόσο σταθερή ανεξαρτησία. Στις 21 Μαΐου του 1864 η ελληνική σημαία σηκώθηκε στο νησί για να καλωσορίσει τον Ελληνικό στρατό.

Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η Ζάκυνθος καταλήφθηκε από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς, μέχρι την απελευθέρωσή της στις 12 Σεπτεμβρίου του 1944.

Ο μεγάλος σεισμός του 1953 κατέστρεψε τα περισσότερα από τα μνημεία της Πολιτιστικής Εξέλιξης και της Ιστορίας του νησιού. Τα λίγα που σώθηκαν δίνουν μία αμυδρή μόνο εικόνα του ένδοξου παρελθόντος του.