Μονή Μεγάλου Σπηλαίου

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε ιδρύθηκε η Μονή. Ο θρύλος λέει πως είναι από τις αρχαιότερες στην Ελλάδα...

Η Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου βρίσκεται 10 χιλ. βόρεια των Καλαβρύτων,  στο δρόμο προς το Διακοφτό.  Αυτό βρίσκεται ακριβώς έξω από την Εθνική Οδό Κορίνθου –Πάτρας και είναι η αφετηρία της γραμμής του οδοντωτού σιδηρόδρομου που συνδέει τα Καλάβρυτα με την παραλία μέσα από μια φανταστική διαδρομή κατά μήκος του φαραγγιού του Βουραϊκού ποταμού.  Το μοναστήρι οφείλει το όνομά του στην μορφολογία του τόπου.  Σε ύψος 924 μέτρων στα Αροάνεια, στη βάση ενός γιγαντιαίου βράχου, ανοίγεται μια σπηλιά.  Η είσοδός της είναι χαμηλή και τοξοειδής.  Όταν μπούμε σκυφτά και προχωρήσουμε, βρισκόμαστε σε μία τεράστια αίθουσα πλάτους 30 μέτρων, βάθους 60 μέτρων και με ύψος άλλα 60 μέτρα.  Η σπηλιά βλέπει προς τη δύση.  Απ' έξω, κολλημένο στο βράχο, το κτήριο της Μονής υψώνεται σε οκτώ ορόφους.  Πολλές δεκάδες μέτρα πιο χαμηλά, μέσα σε οργιώδη βλάστηση, κυλά ο Βουραϊκός, δημιουργώντας ένα από τα πιο όμορφα φαράγγια της πατρίδας μας.

Πότε ακριβώς ιδρύθηκε το Μοναστήρι δεν είναι γνωστό.  Οι τοπικές παραδόσεις λένε πως είναι από τα αρχαιότερα στην Ελλάδα, χτισμένο ήδη από το 362 μ.Χ. από δύο αδελφούς από τη Θεσσαλονίκη, που είχαν το ίδιο όραμα και ήρθαν σε αναζήτηση μιας εικόνας της Παναγίας, φτιαγμένης από μασημένο κερί και μαστίχι, που υπάρχει μέχρι σήμερα στη Μονή. Το 840, την εποχή των φοβερών παθών που είχε εξάψει η Εικονομαχία, η Μονή καταστράφηκε από πυρκαγιά για πρώτη φορά.  Κατά τη Φραγκοκρατία (1205-1430), στο Μοναστήρι είχαν αναγνωριστεί ειδικά προνόμια και ήταν έδρα του Μητροπολίτη Πατρών.  Το Μοναστήρι χρειάστηκε να αμυνθεί στις Φράγκικες επιθέσεις και το 1205 και το 1447, όταν οι Φράγκοι προσπάθησαν να ανακτήσουν τον έλεγχο.  Το 1400 είχε ξανά καταστραφεί από πυρκαγιά.

Κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκικής κατοχής, η Μονή Μεγάλου Σπηλαίου κατόρθωσε να διατηρήσει τα προνόμιά της.  Το 1639 μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε πολλά πολύτιμα αρχεία, η εικόνα της Θεοτόκου όμως πάλι σώθηκε.  Κατά την περίοδο 1684-1714, κατά την Ενετική κατοχή, η Μονή ήταν σε καλή οικονομική κατάσταση και διατήρησε την διοικητική της αυτονομία.

Τη δεύτερη περίοδο της Τουρκικής κατοχής, 1715-1821, η Μονή απέκτησε μεγάλη πνευματική ακτινοβολία και κύρος που την καθιστούσε αξιοσέβαστη σε όλους, ακόμα και στις Τουρκικές Αρχές.  Τόσο πολύ που, με την εξαίρεση ενός ή δύο συμβάντων, οι Τουρκικές Αρχές της παρείχαν προστασία ακόμα και εναντίον των Τουρκαλβανών συμμάχων τους, που οργίασαν στην Πελοπόννησο κατά τα Ορλωφικά, κίνημα στο οποίο οι μοναχοί της Μονής είχαν ενεργό ρόλο και γι΄αυτό είχαν προκαλέσει την οργή των Τουρκαλβανών.

Το 1821, στο μεγάλο ξεσηκωμό, οι μοναχοί ακολούθησαν τον Παλαιών Πατρών Γερμανό όταν σήκωσε τη σημαία της Επανάστασης στη Μονή της Αγίας Λαύρας.  Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν καιρός σκληρής δοκιμασίας του λαού και του τόπου, και οι καλόγηροι της Μονής έχυσαν τη μερίδα του αίματος που τους αναλογούσε θυσιαζόμενοι στην επιδίωξη του Μεγάλου Σκοπού.  Τρεις φορές πολιορκήθηκε η Μονή από τους Τούρκους και τρεις φορές απέκρουσε τις επιθέσεις.  Παρέμεινε απάτητη όλη την οκταετία του Αγώνα και ήταν αλώβητη όταν η Ελλάδα ανακηρύχτηκε κυρίαρχο κράτος.  Για παραπάνω από έναν αιώνα συνέχισε το πνευματικό της έργο, μέχρι που, το 1934, η δεύτερη μεγάλη πυρκαγιά της ιστορίας της, που η αιτία της δεν μαθεύτηκε ποτέ, την κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά.

Το 1943, κατά την Κατοχή, ό,τι είχε απομείνει από τη Μονή ακολούθησε την τρομερή μοίρα της περιοχής.  Δεν ήταν μόνο η Θυσία στα Καλάβρυτα που παρέδωσε τους Ναζί στην καταδίκη της Ιστορίας, ήταν και η Μονή που λεηλατήθηκε και κάηκε, και οι λίγοι καλόγηροι και επισκέπτες της Μονής, δεκαέξι άτομα, από μικρά παιδάκια ώς υπέργηροι σεβαστοί λευίτες, σύρθηκαν από τους εγκληματίες στην κορυφή του βράχου, πάνω από το Σπήλαιο, και από κει γκρεμίστηκαν στο βάραθρο.  Ευτυχώς, μερικά από τα ιστορικά κειμήλια είχαν καταχωθεί από τους προβλεπτικούς καλόγηρους, και η καταστροφή δεν ήταν ολοκληρωτική.

Μετά την Απελευθέρωση και τα γεγονότα του Εμφυλίου η Μονή ξανακτίστηκε και συνεχίζει να παίζει τον εθνικό, πολιτιστικό και πνευματικό της ρόλο.  Γεμάτη με θησαυρούς Τέχνης και Πολιτισμού είναι φιλόξενα ανοικτή στους πιστούς για να τους θαυμάσουν.  Μπορούμε να δούμε μια εικόνα φτιαγμένη από τον Απόστολο Λουκά, ένα βυζαντινό λάβαρο όπου εικονίζονται τρεις αυτοκράτορες, ένα σταυρό που περιέχει Τίμιο Ξύλο, ιερά λείψανα σε χρυσές και αργυρές λειψανοθήκες, παραδοσιακές λαϊκές φορεσιές κλπ.  Στη βιβλιοθήκη της φυλάσσονται περισσότεροι από 3000 πολύτιμοι τόμοι βυζαντινών και νεότερων βιβλίων καθώς και πολλά χειρόγραφα.  Υπηρετείται από μικρό αριθμό καλογήρων που είναι πρόθυμοι να μας κάνουν μία σύντομη ξενάγηση και να απαντήσουν στις ερωτήσεις μας.  Προσφέρονται και πρόχειρα ρούχα, κατάλληλα για την επίσκεψη στους χώρους της Μονής, σε όποιον δεν είναι κατάλληλα ντυμένος.