Η Ιστορία του Σούνιου

Ως τόσο από την Τροία εμείς ερχάμενοι, του Ατρέα
ο γιος κι εγώ, οι δυο βλάμηδες, περνούσαμε το κύμα•
'Ομως στο Σούνι, το ιερό σα φτάσαμε ακρωτήρι
των Αθηνώνε, ολάξαφνα ο Απόλλωνας ο Φοίβος
το δόλιο του Μενέλαου χτυπάει καραβοκύρη,
με τις λαμπρές του σαϊτιές, και τη ζωή του παίρνει,
εκεί που κράταε του γοργού του καραβιού το δοιάκι,
το Φρόντη του Ονήτορα, που τους ξεπέρναε όλους
σε καραβιού κυβέρνημα σα μάνιαζε ανεμούρα.
Έτσι μποδίστη ο δρόμος του, πολλή κι αν είχε βιάση,
σε φίλο θέλοντας νεκρό στερνές τιμές να δώση...

Ομήρου Οδύσσεια
Ραψωδία γ
Τα εν Πύλω.
Μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη

Το ακρωτήριο Σούνιον υπήρξε τόπος λατρείας από τους προϊστορικούς χρόνους.  «Σούνιον Ιρόν» (Ιερό του Σουνίου) αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσειά του τον τόπο που ο Μενέλαος αναγκάστηκε να σταματήσει, κατά την επιστροφή του από την Τροία, για να ενταφιάσει τον Φρόντη, τον τιμονιέρη του (δες το κείμενο, σε μετάφραση του Α. Εφταλιώτη, στην αρχή).  Και σε άλλη περίπτωση το Σούνιο έγινε το κέντρο στη Μυθολογία: Είναι το σημείο απ’ όπου ο Αιγέας, ο βασιλιάς της προϊστορικής Αθήνας και πατέρας του Θησέα, θωρώντας το ξεχασμένο μαύρο πανί στο πλοίο του Θησέα, καθώς αυτό γύριζε στην Αθήνα με τον Θησέα θριαμβευτή στο κύτος του, και νομίζοντας το μονάκριβό του γιο νεκρό, γκρεμίστηκε στη θάλασσα.  Δεν υπάρχει Έλληνας που να μη ξέρει τον Μύθο: ήταν συμφωνημένο ανάμεσα σε πατέρα και γιο πως αν ο Θησέας κατόρθωνε να σκοτώσει το Μινώταυρο, τον ταύρο του Μίνωα, το ανθρωποφάγο τέρας με το ανθρώπινο σώμα και την κεφαλή ταύρου, θα ύψωνε στο γυρισμό του λευκά πανιά• αν είχε ο ίδιος σκοτωθεί, μαύρα.  Εκείνο που λιγότεροι γνωρίζουν, είναι πως αυτό το τέρας ήταν γόνος από την ένωση της γυναίκας του Μίνωα, της Πασιφάης, κρυμμένης στο εσωτερικό ξύλινου ομοιώματος αγελάδας, έργο του Δαίδαλου, εφοδιασμένου με όλες τις απαραίτητες τρύπες (!) και ενός θαυμαστού πάλλευκου ταύρου, δώρου του ίδιου του Ποσειδώνα στον Μίνωα, που, όμως, η Πασιφάη είχε ερωτευτεί με έρωτα κεραυνοβόλο και είχε πείσει τον Δαίδαλο να μηχανευτεί τρόπο να συνευρεθεί μαζί του! (ποιός είπε πως η Ελληνική Μυθολογία είναι κατάλληλη για ανηλίκους;)

Και τον Μινώταυρο ο Θησέας τον σκότωσε, αλλά, λίγο η αγωνία του για την έκβαση της μονομαχίας, λίγο το ξεμυάλισμά του με την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, που αρχικά της είχε υποσχεθεί γάμο και την είχε πάρει μαζί του στο ταξίδι της επιστροφής, αλλά ύστερα, αφού το δευτεροσκέφτηκε το πράγμα, την παράτησε στη Νάξο, το ένα ή το άλλο ή και τα δυο μαζί τον έκαναν να ξεχαστεί και να γυρίζει με το μαύρο το πανί.  Αποτέλεσμα να ριχτεί ο πατέρας του στο γκρεμό, 66 μέτρα ύψος, και να έχουμε κι εμείς σήμερα κληρονομήσει ένα ολόκληρο Αιγαίο που να μην μπορούμε να το κουμαντάρουμε, από τη μια να θέλουν οι Τούρκοι το μισό και από την άλλη οι τουρίστες να το θέλουν ολόκληρο!

Όπως και νά ΄ναι, το Σούνιο ήταν τόπος λατρείας και σπουδαίο Ιερό από τους Αρχαϊκούς μέχρι τους Ελληνιστικούς χρόνους.  Ακόμα και σήμερα, ατενίζοντας τους επί τόσους αιώνες ανεμοδαρμένους και αποστερημένους από τα ποικίλματά τους κίονες, δεν μπορούμε παρά να νιώσουμε δέος.  Μόνο λίγα από τα ποικίλματα αυτά σώθηκαν, και βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.  Από την άλλη, αστείο συναίσθημα, βλέπουμε χαραγμένα στα μάρμαρα των δύο ναών τα ονόματα «υψηλά ισταμένων» επισκεπτών του παρελθόντος που θέλησαν έτσι να σφετεριστούν την αθανασία των αιώνιων μνημείων, επισκεπτών που είχαν αρκετή μόρφωση ώστε να γνωρίζουν την ύπαρξη των μνημείων και να κάνουν ταξίδια επίπονα για να τα επισκεφτούν, αλλά όχι και τόση όση θα χρειαζόταν για να τα σεβαστούν!  Και ενώ επιζητούσαν την υστεροφημία, εξασφάλισαν το αιώνιο στίγμα του βανδαλισμού που προξένησαν στα μνημεία...

Μιλάμε για δύο ναούς, όχι για έναν, γιατί στο ίδιο μέρος, 500 μέτρα βορειοανατολικά από το ναό του Ποσειδώνα, βρίσκεται και ένας ναός αφιερωμένος στην Αθηνά, εκεί ακριβώς που υπήρχε Ιερό της Αθηνάς. 

Στην αρχαιότητα, κατά το τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, το ακρωτήρι ήταν ισχυρά οχυρωμένο, αφού ήταν σημείο στρατηγικό που έλεγχε την είσοδο στην Αττική στρατευμάτων που έφταναν με πλοία από το νοτιά.  Ακριβώς δίπλα, εκεί που σήμερα υπάρχουν οι ψαροταβέρνες, υπήρχε και λιμανάκι με ταρσανά, και αυτά οχυρωμένα, για μικρές επισκευές των πλοίων.  Αυτά έγιναν μετά την ευτυχή έκβαση των Περσικών Πολέμων, όταν τα Ιερά και οι Ναοί, κατεστραμμένοι κατά την εισβολή των Περσών, ανακατασκευάστηκαν με μεγάλη ευσέβεια και χωρίς οι Αθηναίοι να υπολογίσουν τα έξοδα.  Αλλωστε, άρχιζε ο Χρυσός τους Αιώνας.