Η αφαίρεση των Μαρμάρων του Παρθενώνα από τον Έλγιν

"Το αίτημα για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα δεν τίθεται ουσιαστικά από την Ελληνική Κυβέρνηση στο όνομα του Ελληνικού Εθνους ή της Ελληνικής Ιστορίας. Τίθεται στο όνομα της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και με τη φωνή του ίδιου του ακρωτηριασμένου μνημείου που αξιώνει την επιστροφή των Μαρμάρων του."
Ευάγγελος Βενιζέλος,
Υπουργός Πολιτισμού όταν έκανε την προαναφερόμενη δήλωση

Η αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη, ανυποχώρητη στην εκστρατεία της για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην πατρίδα τους, απευθύνθηκε στους Βρετανούς αξιωματούχους χωρίς περιστροφές: "Οφείλετε να κατανοήσετε την σημασία που έχουν τα γλυπτά του Παρθενώνα για εμάς τους Έλληνες. Είναι το κλέος μας. Είναι οι θυσίες μας. Αποτελούν την τιμητική προσφορά μας προς τα δημοκρατικά ιδεώδη. Είναι οι προσδοκίες μας και το όνομά μας. Είναι η πεμπτουσία της ελληνικότητάς μας."

Το θέμα μας είναι οι ελληνικοί θησαυροί που αποσπάστηκαν βίαια από τη ζωφόρο του ναού από υπαλλήλους του λόρδου Έλγιν το 1802, όταν η Ελλάδα ήταν σκλαβωμένη στους Τούρκους. Το πώς αυτά τα μάρμαρα κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο είναι μια ιστορία μεγάλη και οδυνηρή. Αρκεί να κάνουμε εδώ μία σύντομη αναφορά, ώστε να ενημερωθούν και οι ελάχιστοι από τους Έλληνες που δεν γνωρίζουν ήδη για τα καθέκαστα της λεηλασίας του Παρθενώνα.

Ο λόρδος Έλγιν ήταν ο πρώτος Βρετανός πρεσβευτής στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η διαπίστευσή του εκεί ήταν περισσότερο από επιθυμητή. Η Τουρκία είχα κηρύξει τον πόλεμο στην Ναπολεόντια Γαλλία, και η Μεγάλη Βρετανία αποτελούσε ένα πολύτιμο σύμμαχο. Η επιρροή του στην Υψηλή Πύλη ήταν αναμφισβήτητη. Κατά τη διάρκεια της άσκησης του αξιώματός του φρόντισε επίσης να γίνει αρεστός στις τουρκικές Αρχές της Αθήνας κάνοντάς τους πολύτιμα δώρα.

Την περίοδο εκείνη ο λόρδος Έλγιν σχεδίαζε την διακόσμηση της πολυτελούς οικίας του στην Σκωτία. Κάποιος πρέπει να του έδωσε την ιδέα πως η καλύτερη δυνατή διακόσμηση θα ήταν με αντίγραφα των γλυπτών της ζωφόρου του Παρθενώνα. Προσέλαβε, λοιπόν, γι' αυτό το σκοπό μία ομάδα από τεχνικούς και εργάτες για να κατασκευάσει εκμαγεία και αντίγραφα αυτών των γλυπτών ώστε να κάνει την κατοικία του ωραιότερη. Όσο όμως παρέμενε στην Κωνσταντινούπολη και το προετοίμαζε, η όρεξή του άνοιγε: Γιατί μόνο αντίγραφα και εκμαγεία; Γιατί όχι αυτά καθεαυτά τα γνήσια μάρμαρα της ζωφόρου; Πώς θα μπορούσε να τα αποκτήσει;

N2. Λαπίθης καταβάλλει Κένταυρο. Αντίγραφο συμπληρωμένο με γνήσιο θραύσμα σε ελληνικά χέρια

Αντίγραφο λίθου της ζωφόρου που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο, όπως εκτίθεται στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Αριθμός του θραύσματος: Ακρ 7287

Το επιτακτικό ερώτημα που τίθεται είναι: "Μπορεί ένα τέτοιο χαρτί, κρατώντας τα στοιχειώδη προσχήματα, να θεωρηθεί ως άδεια να χρησιμοποιηθούν τεράστια πριόνια για να αποσπαστούν από τη ζωφόρο του ναού, προκαλώντας του έτσι τεράστιες ζημίες, περισσότεροι από τους μισούς λίθοι; Οι Έλληνες απαντούν όχι! Οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί, ανάμεσά τους και πολλοί Βρετανοί, απαντούν όχι! Με συντριπτική πλειοψηφία, η UNESCO λέει όχι! Διακόσια εξήντα εννέα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποστήριξαν ένα ψήφισμα που έλεγε όχι! Το βρετανικό Εργατικό Κόμμα λέει όχι, και, προς γενική έκπληξη, ο ίδιος ο λόρδος Έλγιν είπε όχι!

Ακολουθεί ένα απόσπασμα από επιστολή του Έλγιν: "Δεν ήταν στα αρχικά μου σχέδια να αποκομίσω τίποτε άλλο πλην των εκμαγείων". Από άλλη επιστολή του: "Η τουρκική κυβέρνηση αρνήθηκε πως τα άτομα που μου πούλησαν τα γλυπτά είχαν το παραμικρό δικαίωμα να το κάνουν". Σήμερα όλο και περισσότεροι Βρετανοί πολίτες, συμφωνούν με την "Βρετανική Επιτροπή για την Επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα" και απιτούν την επιστροφή τους. Το βρετανικό Εργατικό κόμμα διακήρυξε, και πρόσφατα το επιβεβαίωσε, πως όταν έλθει στην εξουσία θα προωθήσει την επιστροφή τους. Υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μεγάλη αισιοδοξία. Το Ίδρυμα Μελίνας Μερκούρη υποστήριξε με επιτυχία την ανέγερση του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, όπου είναι έτοιμες οι θέσεις που θα εκτεθούν τα γλυπτά του Παρθενώνα τη μεγάλη ημέρα που αυτά θα επιτρέψουν στην πατρίδα τους.

Η Μελίνα είχε πει: "Ελπίζω να δω τα μάρμαρα να επιστρέφουν πριν πεθάνω. Αλλά, και αργότερα να έρθουν, θα ξαναγεννηθώ."

Ζιλ Ντασέν

ΥΓ.  Πολλά έχουν ειπωθεί για το υποτιθέμενα χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο των Ελλήνων κατά την περίοδο της Οθωμανικής κατοχής. Ο ίδιος ο Έλγιν είχε πει πως οι Έλληνες δεν είχαν καμία αντίρρηση για την αφαίρεση των μαρμάρων από την αφεντιά του. Αυτό ήταν ένα μεγάλο ψέμα!

Κατά την τουρκική κατοχή, οι Καρυάτιδες αποκαλούνταν από τους Έλληνες "Οι μαρμαρωμένες βασιλοπούλες". Όταν ο Έλγιν αφαίρεσε την μία από αυτές, την καλύτερα διατηρημένη, η παράδοση λέει πως οι πέντε που απέμειναν θρηνούσαν κάθε νύχτα για την χαμένη τους αδελφή. Ένα σωρό "αμόρφωτοι" και "απολίτιστοι" Έλληνες πίστευαν στ' αλήθεια πως είχαν ακούσει το θρήνο των κοριτσιών της Ακρόπολης με τα ίδια τους τα αυτιά. Αφού δύσκολο να παραδεχτούμε πως κλαίνε τα αγάλματα, τουλάχιστον όχι αρκετά δυνατά για να ακουστούν, το μόνο που λογικά μπορούμε να υποθέσουμε είναι πως αυτή η θρηνητική διάθεση υπήρχε στην πενθούσα ψυχή των "αδιάφορων" Αθηναίων!

(Windmills Travel - Πολιτιστικό Τμήμα)