Νεολιθικός Λιμναίος Οικισμός στο Δισπηλιό

Ο προϊστορικός οικισμός του Δισπηλιού βρίσκεται στη νότια όχθη της λίμνης Ορεστιάδας της Καστοριάς, στο σημείο που ονομάζεται Νησί. Ανακαλύφθηκε το 1932, όταν η στάθμη της λίμνης έπεσε πολύ.

Συστηματικές ανασκαφές, από το 1992 και μετά, αποκάλυψαν τα υπολείμματα ενός μεγάλου παραλίμνιου οικισμού του τέλους της Νεολιθικής περιόδου.  Είναι ένας από τους παλαιότερους και σημαντικότερους του είδους του στην Ευρώπη.  Οι ανασκαφές στο Δισπηλιό αποτελούν σταθμό στην αρχαιολογική έρευνα στην Ελλάδα και λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών του χώρου και διότι επέτρεψε την μελέτη του τρόπου κατασκευής των οικιών κατά την Νεολιθική περίοδο.
Τα σπίτια του οικισμού, κυκλικά και ορθογώνια, ήταν κατασκευασμένα από ξύλο, βρύα και πηλό και στηρίζονταν πάνω σε ξύλινες πλατφόρμες.  Η σύγχρονη αναπαράσταση του λιμναίου οικισμού παρέχει ένα θαυμάσιο μέσο ώστε να κατανοήσουμε τις μεθόδους κατασκευής των νεολιθικών σπιτιών.
Από τα φυτικά και ζωικά υπολείμματα, καθώς και από τα κινητά αντικείμενα που αποκαλύφθηκαν (αγγεία, εργαλεία, κλπ.) συμπεραίνουμε πως η οικονομική ζωήτης κοινότητας βασιζόταν στην γεωργία, την κτηνοτροφία, το κυνήγι και το ψάρεμα.  Πολλά αγκίστρια από κόκκαλο και τα υπολείμματα μιας βάρκας πανομοιότυπης με αυτές που χρησιμοποιούνται από τους ψαράδες της Καστοριάς μέχρι σήμερα, αποτελούν απόδειξη για τις αλιευτικές μεθόδους που ακολουθούνταν.  Ευρήματα όπως φυλλόσχημες ή τριγωνικές αιχμές βελών από οψιδιανό της Μήλου, αγγεία όμοια με τα χρησιμοποιούμενα στις γειτονικές βαλκανικές περιοχές, ένα λίθινο δακτυλίδι ειδωλίου, τοποθετούν το Δισπηλιό πάνω στο πλέγμα των αξόνων ανταλλαγών που είχαν αναπτυχθεί ειδικά στην περιοχή της Ελλάδας το τέλος της Νεολιθικής.  Γκρι αγγεία του τύπου Τσανγκλί, μαύρα γυαλισμένα αγγεία του τύπου της Λάρισας και πολύχρωμα δοχεία χρονολογούνται στις τελευταίες φάσεις της Νεολιθικής Περιόδου Ι.  Στα τελευταία στάδια του οικισμού κυριαρχούσαν τα μαύρα ή επιμελανωμένα αγγεία, καθώς και ερυθρά γυαλισμένα όπως και σχεδιασμένα με καφέ σχέδια σε ανοικτόχρωμο φόντο.  Χαρακτηριστικοί τύποι αγγείων ήταν τα μπόλ, φρουτιέρες, κλειστά δοχεία με λαιμό και πήλινες πινακίδες.

Τρεις κοκκάλινες φλογέρες μαζί με μια ξύλινη πινακίδα με γραμμικά σύμβολα (δείτε το σχετικό μας άλμπουμ) καθρεφτίζουν τις ξεχωριστές πολιτισμικές εκφάνσεις της κοινότητας του Δισπηλιού.  Η πινακίδα έχει με βεβαιότητα χρονολογηθεί στο 5260 π.Χ. και δεν αποκλείεται να αποτελεί μια πρώιμη μορφή γραφής, όπως έχει υποτεθεί και για άλλα ευρήματα σε πήλινες πινακίδες, που ανακαλύφθηκαν στα νότια Βαλκάνια. (Πολιτισμός Vinca)

(Βασισμένο σε επανειλημμένες επιτόπιες επισκέψεις και πληροφορίες από το www.fhw.gr/chronos)